MOJAMAD TOHA

Mohamad Toha téh pituin urang Bandung,
dilahirkeun di Bandung, taun 1926.
Gedé di Bandung deuih.
Ramana, Ganda, pagawé béngkél De Unie.
Maot waktu Mohamad Toha budak kénéh.
Ari ibuna, Nariah, jadi tukang ngaput
pikeun ngabanjel-banjel pangabutuh sapopoéna.

Mohamad Toha sakola di Bandung.
Satamatna ti Sakola Rayat,
neruskeun ka jurusan téhnik mesin.
Dina jaman Jepang,
kungsi jadi montir kendaraan militer Jepang.
Sanggeus Indonésia merdéka,
Mohamad Toha milu bajoang
pikeun mertahankeun kamerdékaan.

Perjoangan Mohamad Toha,
henteu bisa dileupaskeun tina peristiwa sajarah,
anu katelah Peristiwa Bandung Lautan Api.
Kajadianana dina mangsa révolusi,
nyaéta mangsa tacan lila bangsa urang merdéka.
Merdéka tina penjajahan Walanda
jeung tina penjajahan Jepang.

Harita téh Perang Dunya II geus réngsé.
Perang Dunya II téh nyaéta perang antara Sekutu
ngalawan Jepang, Jerman, jeung Itali.
Ari anu asup ka nagara urang nyaéta Jepang.
Harita Jepang geus éléh ku Sekutu,
sanggeus dua kotana, Nagasaki jeung Hiroshima,
diragragan bom atum ku Amérika Serikat.

Jepang serah bongkokan,
sakur nagara cangkinganana di Asia-Pasifik,
kudu dipasrahkeun ka tentara Sekutu.
Ari anu kaasup Sekutu téh, di antarana baé:
Amérika Serikat, Inggris, Perancis, jeung Australia.
Malah Walanda ogé kaasup pihak Sekutu.
Milu ngirimkeun tentarana kana Perang Dunya II,
pangpangna mah ka wewengkon Asia-Pasifik.

Walanda anu kungsi ngajajah urang,
henteu sukaeun ningali bangsa urang merdéka.
Walanda henteu weléh néangan akal
pikeun nyuparkeun kamerdékaan bangsa urang.
Kitu deui basa aya kasempetan ngirim tentarana,
tentara Walanda milu dikirimkeun ka nagara urang,
ngaboncéng ka tentara Inggris,
anu mangrupa bagian tina tentara Sekutu.

Bangsa urang anu geus merdéka,
tangtu baé teu réla upama nagarana dijajah deui.
Kamerdékaan anu geus dibayar mahal,
ku cimata jeung getih parapahlawan bangsa,
satékah polah kudu dipertahankeun.
Bangsa urang ogé henteu cicingeun.
Ngayakeun perlawanan ka tentara asing,
anu geus méngpar tina tujuan asalna,
lantaran katumpangan ku karep Walanda téa.

Muncul baé pasukan tentara perlawanan rayat,
saperti Pasukan Banténg, Laskar Hizbullah,
Tentara Pelajar, jeung réa-réa deui.
Anu jaradi anggotana lolobana mah parapamuda,
pamuda anu keur meujeuhna belekesenteng.
Muhamad Toha ogé harita jadi tentara rayat,
ngagabung jeung Pasukan Banténg.

Najan umurna kakara 19 taun,
tapi Mohamad Toha geus jadi pamingpin,
mingpin Seksi I Barisan Banténg bagian Penggempur.
Malah kaasup pamingpin anu katotol gedé wawanén.
Dipikasérab, boh ku anak buahna boh ku sasamana.
Anu matak pantes upama meunang paniten husus
ti sakumna pamingpin pasukan panggempur téh.
Markas Barisan Banténg téh di Cikapundung.

Kaayaan Bandung harita jadi harénghéng.
Tentara urang mindeng bantrok jeung tentara Sekutu,
der baé perang di sawatara tempat.
Antukna Kota Bandung téh dibagi dua.
Beulah kalér dicangking ku Pasukan Sekutu,
beulah kidul dicangking ku pasukan republik.
Ari anu jadi watesna nyaéta jalan karéta,
anu ngembat ti Cikudapateuh ka Andir.

Sanajan Kota Bandung geus dibagi dua,
kaayaan angger baé taya mendingna.
Tentara urang anu keur ngaroris wates,
mindeng bantrok jeung tentara musuh.
Malah aya leuwihna ti éta,
Pasukan Sekutu anu senjatana leuwih lengkep,
mindeng némbakan ku mortir jeung bom,
ka daérah anu dicangking ku tentara urang.

Tentara urang ogé henteu cicingeun,
males éta serangan ku cara perang gerilya.
Perang gerilya di tengah kota,
anu matak ngaripuhkeun ka tentara Sekutu.
Antukna pingpinan tentara Sekutu méré ultimatum,
tentara urang kudu ninggalkeun Kota Bandung.
Lamun henteu, baris digempur ku tentara Sekutu.

Tentara urang katut paragegedénna,
ngagugu kana éta ultimatum,
lain karana sieun atawa gimir ku tentara Sekutu,
tapi bisi loba rayat anu jaradi korban.
Mangkaning cenah diserangna téh lain ti darat baé,
ieu mah bari jeung rék dibombardir ti luhur deuih.
Kapal-kapal perang Sekutu geus tingharieng baé,
kukurilingan di luhureun Kota Bandung

Ahirna tentara urang ninggalkeun Kota Bandung.
Malah rahayat ogé loba anu milu ngungsi.
Ngaleut ngeungkeuy ninggalkeun Kota Bandung.
Ukur mawa barang jeung harta banda nu bisa kabawa.
Ninggalkeun imah katut pakaya séjénna.
Lolobana anu ngarungsi ka kiduleun Kota Bandung.
Aya anu ngungsi ka Majalaya, Garut, Sumedang,
malah aya anu ka Tasikmalaya jeung Ciamis ogé.

Saméméh ninggalkeun Kota Bandung,
tentara urang ngadurukan heula gedong-gedong,
utamana mah anu sakirana bisa dipaké ku musuh.
Seuneu ngahuru gedong-gedong di jero Kota Bandung.
Haseup hideung ngelun di sawatara tempat.
Éta kajadian téh anu ayeuna nelah disebut
peristiwa Bandung Lautan Api.

Sanggeus peristiwa Bandung Lautan Api,
markas Pasukan Banténg pindah ka Nagrég.
Kota Bandung geus dikawasa ku musuh.
Ari tentara urang bacacar di sakiduleun Bandung,
di peuntaseun Walungan Citarum.
Ti dinya tentara urang nyerang pasukan musuh,
anu aya di jero Kota Bandung.
Kaayaan lain aman, tapi kalah beuki harénghéng.

Perang lumangsungna méh unggal poé.
Mohamad Toha mindeng meunang pancén
mingpin pasukanana ngagempur musuh.
Nepi ka harita mah taya kabéjakeunana, salamet baé.
Anak buahna ogé kitu deuih,
tara aya nu balik ngaran ti pangperangan.

Sanajan kitu,
henteu ngandung harti unggul dina perangna.
Malah remen kadéséh ku pasukan musuh.
Saenyana mah anu ngarasa ripuh téh
lain pasukan Mohamad Toha baé.
Nu séjén ogé sarua, kariripuhan.
Beuki lila beuki kadéséh baé.

Ari anu jadi sababna,
kakuatanana teu sabanding jeung pasukan musuh.
Salian ti tentarana leuwih loba,
musuh téh senjatana ogé leuwih samagréng deuih.
Katambah boga sasadiaan senjata jeung mesiu,
anu kacida lobana di gudangna.
Atuh puguh wé leuwih laluasa dina perangna téh.

Gudang senjata jeung mesiu pasukan musuh,
ayana di Kampung Pasayuran, Dayeuhkolot.
Peuntaseun Walungan Citarum,
upama ti daérah tentara urang harita mah.
Éta gudang ayana di hiji gedong,
anu ku urang dinya mah disebutna Gedong Listrik.
Keur tohaga téh, dijaga ku tentara Walanda,
anu samakta ku pakarang deuih.

Gedong Listrik dipaké basis pertahanan musuh.
Ari di gudang mesiuna téa;
eusina téh rupa-rupa senjata,
ti mimiti senjata leutik nepi ka senjata gedé,
jeung kurang leuwih 18 rébu ton bahan peledak.
Anu matak musuh téh dina perangna,
tara kabéjakeun kakurangan amunisi.
Ganjor pisan bédana jeung tentara urang.

Kabéh ogé nyaho tur yakin,
lamun hayang ngalumpuh¬keun musuh,
salasahiji cara anu bakal gedé pangaruhna mah
nyaéta ngabeledugkeun gudang mesiuna.
Pikiran kitu téh aya dina uteuk Mohamad Toha ogé.
Béda jeung anu lian pamuda Toha mah.
Éta pikiran téh dibarung ku tékad anu kuat
pikeun ngalak¬sanakeunana.

Dina hiji poé, pasukan anu dipingpin Toha
kudu maju ka garis depan.
Méméh indit, Toha mangadep heula
ka pingpinan Tentara Penggempur Barisan Banténg.
Maksudna taya lian, ménta idin yén pasukanana
rék ngagempur jeung ngancurkeun
gedong pertahanan musuh ku dinamit.

Paménta Mohamad Toha henteu diidinan,
dumasar kana pertimbangan yén pertahanan musuh
di sabudeureun éta gedong téh kacida tohagana.
Sanajan bari kacida kuciwana,
Toha nurut kana paréntah atasanana.
Pasukan Mohamad Toha maju ka garis depan,
ngaganti pasukan anu séjén.

Mohamad Toha henteu putus asa.
Sababaraha poé ti harita,
geus pok deui ménta idin ka salasaurang mayor,
anu aya di pos tentara di garis depan.
Cenah pasukanana rék nyerbu ka Gedong Listrik.
Minangka bekelna, Mohamad Toha aya paménta.
Ménta garanat, dinamit, jeung korék api.
Paménta Mohamad Toha henteu diidinan deui baé.

Tangtu wé Toha téh beuki kuciwa.
Sanggeus balik ti garis depan,
Toha ménta perlop sababaraha poé,
sabab hayang nepungan indungna,
anu keur ngungsi di Garut,
di daérah Paminggir.
Harita mah paméntana ditedunan.

Caritana indit wé Toha téh ka Garut,
nepungan indungna jeung adina.
Da ari bapana mah geus maot.
Ibu Nariah, indungna Mohamad Toha téa,
di Garutna téh geus meunang pagawéan,
jadi tukang ngaput di Penjahit Merdéka.

Kabeneran harita Penjahit Merdéka téh
meunang pancén ngaputan pakéan tentara urang.
Toha ogé dibéré baju jeung calana tentara.
Puguh wé Toha téh kacida pisan atohna.
Harita kénéh éta pakéan téh dipaké,
beuki katémbong baé gagahna.
Malah terus dipapaké nepi ka balikna deui.

Balik ti Garut, Toha ka asrama deui.
Paromanna katémbong marahmay.
Indung jeung adina saralamet,
sarta henteu matak pikahariwangeun,
lantaran indungna geus boga pangasilan.
Najan pangasilanana henteu gedé,
tapi cukup wé keur hirup duaan mah.

Lain éta baé anu matak manéhna bungah téh.
Datang-datang ka markasna,
Mohamad Toha meunang pancén ti komandanna,
kudu nyusup jeung nalungtik daérah musuh.
Puguh baé asa mobok manggih gorowong.
Keur mah hayang ti baréto ka daérah musuh téh,
ari ayeuna diparéntah pisan ku atasanana.
Mohamad Toha meunang pijalaneun
pikeun ngancurkeun pertahanan musuh.

Ka salasaurang anak buahna mah pok pisan,
manéhna meunang kasempetan anu hadé
pikeun nyerbu gudang mesiu musuh.
“Peuting ieu, Bapa rék jibaku,” pokna téh.
Ka anak buahna anu séjén ngomong kieu,
“Leuwih hadé paéh batan jadi tawanan musuh.
Tapi, saméméh paéh kudu ngancurkeun heula
gudang mesiu musuh.”

Tékad Mohamad Toha geus buleud.
Peuting éta, Mohamad Toha,
sasatna mah pileuleuyan jeung anak buahna.
Malah arlojina ogé dibikeun ka babaturanana
di komando pos tilu, bari dimplik-implikan,
“Pék baé paké ieu arloji téh, ulah nepi ka ruksak!
Saha nu nyaho kuring mah teu balik deui.”

Réngsé éta, kakara Mohamad Toha
indit ka médan perang mingpin anak buahna.
Harita téh tanggal 9 Juli, peuting.
Pasukan Toha nyulusup ka daerah musuh
babarengan jeung Pasukan Hizbullah
sarta Pasukan Pangéran Papak,
meuntas Walungan Citarum.

Kakara gé nepi ka daérah musuh,
anak buahna aya nu nincak ranjow,
anu dipasang di sabudeureun gudang mesiu.
Jelegur ranjow ngabeledug!
Kanyahoan ku musuh. Der bad silitémbak.
Sawatara prajurit urang tatu.
Aya nu parna, aya nu énténg tatuna téh.

Harita Toha téh aya di tengah-tengah barisan.
Teu maliré kana tingbelesatna pélor,
Toha maju ngadeukeutan gedong pertahanan musuh.
Niatna geus panceg,
rék ngabeledugkeun gudang mesiu téa.
Sanajan ku cara kitu téh,
sarua baé jeung narohkeun pati.

Tapi, can gé maksudna laksana,
Toha katangkep mantén ku musuh.
Duaan jeung Mohamad Ramdan
ti Pasukan Hiz¬bullah katangkepna téh.
Mohamad Toha jeung Mohamad Ramdan
ditawan di Dayeuhkolot, di Gedong Listrik.
Tempatna teu jauh ti gudang mesiu,
anu geus lila jadi inceran Mohamad Toha.

Sakumaha ka tawanan baé,
Mohamad Toha jeung Mohamad Ramdan,
nandangan rupa-rupa panyiksa.
Maksudna sangkan ngabocorkeun rusiah
anu aya patalina jeung pasukan urang.
Tapi duanana tetep tabah.
Tibatan betus, leuwih suka diala nyawa.

Dina hiji kasempetan,
prajurit-prajurit musuh anu ngajagana,
diserang ku Mohamad Toha.
Najan bisa leupas tina genggeman musuh,
angger baé moal bisa kaluar ti éta tempat,
lantaran dijaga ku tentara Walanda,
anu samakta pakarangna di unggal titik.
Jeung deui mémang maksudna ogé lain rék kabur.

Mohamad Toha lumpat ka gudang mesiu téa.
Manéhna nyokot garanat,
terus dibalédogkeun ka gudang mesiu.
Jelegur wé, gudang mesiu teh ngabeledug.
Nya henteu sakaligus ngabeledugna téh.
Pokona mah sakabéh bahan peledak,
garanat, katut senjatana, anu gedéna anu leutikna,
patingjelegur jeung patingbeledug.

Ku rosa-rosana anu patingbeledug,
sorana nepi ka kadéngé ka tempat anu jauhna
leuwih ti 70 kilométer ti Dayeuhkolot.
Gedong Listrik anu dipaké pertahanan musuh ancur:
Imah-imah, tatangkalan, jeung sajabana
anu aya di sabudeureunana ancur deuih.
Haseup mulek minuhan langit Bandung Kidul.

Korban ti pihak musuh loba pisan,
geus teu kaitung jumlahna.
Mohamad Toha ogé gugur di dinya,
babarengan jeung Mohamad Ramdan.
Kitu tah perjoangan Mohamad Toha téh.
Toh pati lali jiwa téh bener-bener,
pikeun ngabélaan lemah cai.

Kajadian dibeledugkeunana
gudang mesiu di Dayeuhkolot téh
matak ngageunjleungkeun.
Lain baé sa-Indonésia,
aweuhanana nepi ka sakuliah dunya.
Temahna pikeun tentara urang harita,
jadi leuwih ngagedurkeun sumanget
pikeun bajoang mertahankeun kamerdékaan.